"ABŞ silah satıcıları güləndə dünya ehtiyatlı olmalıdır"

Qlobal müharibə riskini qiymətləndirmək üçün ABŞ-ın müdafiə xərclərinə nəzər salmaq kifayətdir, “Global Times”ın ingilis dilində çıxxan Çin nəşri yazır.

Dünyada müharibə riski nə qədər böyükdür? Cavab vermək asandır. Təxminən düzgün mühakimə yürütmək üçün yalnız hazırda ABŞ-ın silah xərclərinin ümumi məbləğinə baxmaq lazımdır.

ABŞ dünyanın ən güclü hərbi sənayesinə malikdir, ordunun uzun qollarını tez bir zamanda dünyanın istənilən nöqtəsinə uzatmaq qabiliyyətinə malikdir və çox vaxt "dünya polisi" kimi fəaliyyət göstərmək üçün könüllü olur.

Bayden administrasiyası 2023-cü ildə ABŞ-ın hərbi xərcləri üçün Çinin hərbi xərclərindən dörd dəfə çox olan 842 milyard dollarlıq büdcə açıqladı. Lakin üstəlik, əsas fərq ondan ibarətdir ki, Çin müdafiə siyasətini qəbul edir, ABŞ-ın xarici hərbi strategiyasında isə qabaqcadan istifadə prinsipidir.

ABŞ-ın hərbi xərclərinin artması dünyada müharibə riskinin daha yüksək olduğunu göstərir.

Sinqapurun xarici işlər naziri Vivian Balakrişnan bu yaxınlarda bildirib ki, qlobal hərbi xərclərin artması İkinci Dünya Müharibəsindən sonrakı son yeddi-səkkiz onillik sülh dividendlərinin başa çatdığını göstərir.

Səbəbini öyrənmək üçün ilk növbədə, hərbi xərclərin qlobal artımından kimin daha çox qazanc əldə etdiyini və sülh dividendlərinin yoxa çıxmasının kimin maraqlarına daha yaxşı xidmət etdiyini aydınlaşdırmalıyıq.

Bayden administrasiyasının büdcəsinin böyük bir hissəsi yeni silahların və hərbi texnologiyanın, xüsusən də qabaqlayıcı zərbələr üçün hücum və dəqiq silahların inkişafına, silahlanma sahəsində ABŞ-ın mütləq liderliyini təmin etməyə və ixrac ehtiyaclarını ödəməyə sərf olunacaq.

Sadəlövh insanlar soruşacaqlar ki, niyə ABŞ hökuməti pulun bir hissəsini birbaşa iqtisadiyyatın yüksəldilməsinə və ya insanların həyatının yaxşılaşdırılmasına ayıra bilmir? Bu, ABŞ-ın iqtisadi və siyasi strukturu və hərbi sənaye kompleksinin marağı ilə müəyyən edilir. Ağ Evdə kimin olmasından asılı olmayaraq, belə bir vəziyyətin dəyişməsi ehtimalı azdır.

Hərbi-sənaye kompleksi Amerika siyasətinin əsas hissəsi və daha çox - Amerika imperiyasının böyük biznesi üçün "pul inəyi" kimi görünür.

ABŞ iqtisadiyyatının işləmə tərzi və onun hegemon mövqeyi silah ixracının ABŞ-ın qlobal miqyasda faydalandığı mühüm kanal olduğunu diktə edir.

ABŞ Dövlət Departamenti bu ilin yanvarında bildirib ki, dünyanın ixrac etdiyi silahların 40 faizindən çoxu ABŞ-dan gəlir, son maliyyə ilində ABŞ hərbi texnikasının xarici hökumətlərə satışı 49 faiz artaraq 205,6 milyard dollara çatıb.

Silahların daha çox və daha yüksək qiymətə satılması üçün ilkin şərtlər dünyada daha çox gərginlik və daha çox müharibə riskidir, ona görə də silahlar üçün artan, genişlənən bazar olacaq. Dünyada münaqişə nə qədər çox olarsa, ABŞ-ın silah ixracını genişləndirməsi və bütün dünyada hərbi yerləşdirmələrini artırması üçün bir o qədər səbəb var.

ABŞ-ın kimə və nə qədər silah satması, bir tərəfdən, regional gərginliyi artıracaq və öz növbəsində, növbəti alışlara təkan verəcək.

SIPRI İllik Kitabı 2022-yə görə, ABŞ-ın hazırkı silah siyasəti və praktikası çox vaxt müharibənin qarşısını almaq əvəzinə onu alovlandırır. Mövcud münaqişələrin təxminən üçdə ikisi - 46-dan 34-ü - ABŞ tərəfindən silahlanmış bir və ya bir neçə tərəfin iştirak edir.

Keçən il Avropa ölkələri Rusiya və Ukrayna arasında müharibə səbəbindən ABŞ silahlarına xeyli çox vəsait xərcləyərək ABŞ hərbi sənaye kompleksinə ciddi gəlir əldə etməyə imkan verdi. ABŞ-ın Tayvan adasına silah satışını götürək. ABŞ-ın adaya göndərdiyi silahların ümumi dəyəri 2022-ci ilin may ayına qədər 70 milyard dolları keçib.

Dünyanın gözündə daha çox silah satışı sülhün zəifləməsi deməkdir, lakin ABŞ üçün bu, gəlir gətirə bilər. Mürəkkəb silahların tədqiqi və inkişafı ABŞ-ın istehsalını yüksək səviyyəyə çatdıra bilər. Onlar son nəticədə ABŞ-ın hərbi gücünü və yüksək texnologiyalı qlobal üstünlüyünü təmin edə bilərlər. Xüsusilə ABŞ iqtisadiyyatının çətin eniş ərəfəsində olduğu bir vaxtda hərbi xərclər daha da kritik rol oynayacaq.

Wall Street və Ağ Evdəki böyük bosslar qlobal münaqişələrdən pul qazanmaq fürsətini görür, dünya isə artan münaqişələri və müharibə risklərinin artdığını görür. ABŞ tərəfindən hazırlanmış “sifariş” heç bir dəyişiklik olmadan bu şəkildə qorunub saxlanıla bilərmi?